Sprawdzian „Short-term”

doraźna ocena jakości w chemii klinicznej

(„kontrola wg jednorazowej analizy”)

 

W sprawdzianie tym materiałem kontrolnym jest surowica ludzka o nieznanych stężeniach (za każdym razem w zasadzie inna próba kontrolna o nieznanym stężeniu). Zadaniem laboratorium jest jednokrotne oznaczenie poszczególnych składników. Sprawdzian ocenia w odstępach miesięcznych Wasz analityczny błąd całkowity względem średniej międzylaboratoryjnej. Średnia ta jest obliczana każdego miesiąca z jednorazowo uzyskanych wyników z wszystkich laboratoriów.

Częstotliwość kontroli może być różna (możliwość wyboru) ale regułą jest raz w miesiącu. W otrzymanym przez laboratorium materiale kontrolnym analizy należy wykonać bezzwłocznie, w trybie identycznym z rutynowo wykonywanymi analizami dla pacjentów, tylko jeden raz dla poszczególnego składnika. Ten ostatni wymóg oznacza, że liczba poddanych statystycznemu opracowaniu wyników, n, jest równa liczbie laboratoriów biorących udział w kontroli. Wyniki otrzymane od wszystkich laboratoriów, plus informacje dotyczące metodyk, są opracowywane statystycznie i zwrotnie przekazywane do laboratoriów w formie raportów obejmujących histogramy i dane liczbowe. Z tych informacji pokontrolnych należy wyciągać wnioski odnośnie do: Waszej metody, Waszego wyniku, jego relacji do innych wyników i międzylaboratoryjnej porównywalności wyników.

Dane liczbowe uzyskane z wyników kontroli krótkookresowej (Numerical summaries)

Zestawienie to obejmuje wyniki poszczególnych analiz zgrupowane odpowiednio do stosowanych metod (output group).

Dla każdej grupy metodycznej podane są kolejno:

• wartość średnia X: jest to średnia skorygowana. Sposób wyliczenia tej średniej polega na tym, że najpierw wyznaczana jest mediana ze wszystkich wyników, po czym wyniki poza zakresem ± 3 odchyleń standardowych (SD) są odrzucane. Następnie dla wyników, które mieszczą się w zakresie ± 3 SD obliczana jest średnia, którą nazywamy skorygowaną.
• odchylenie standardowe rozrzutu międzylaboratoryjnego (SD).
• współczynnik zmienności międzylaboratoryjnej dla poszczególnych grup metodycznych (CV%).
• liczba laboratoriów pracujących danymi metodami (n).

 

Graficzne przedstawienie indywidualnych osiągnięć laboratorium

Rezultaty kontroli krótkookresowej obejmują:

• A – histogram wszystkich wyników (Results distribution) z danego miesiąca w zakresie mediana ±3SD i tabelkę z danymi liczbowymi,
• B – podsumowanie wyników z ostatnich miesięcy (max 12), (Result and target relation in the method group of the month concerned),
• C- odchylenie – czyli różnicę pomiędzy wynikiem uczestnika a wartością oczekiwaną, oraz komentarz na temat poziomu wykonawstwa analizy przez laboratorium, na przestrzeni ostatnich miesięcy (max 12), (Analytical performance).

A

B

C

A Histogramy

Dla każdej analizy sporządzony jest osobny histogram. Nazwa analizy i jednostki napisane są pogrubionym drukiem w górnej, lewej części wykresu. Na osi Y zaznaczona jest liczba laboratoriów (no. of labs), na osi X stężenie składnika w próbce.

Pogrubiona linia przedstawia histogram wszystkich wyników bez podziałów metodycznych (metoda, przyrząd, zestaw odczynnikowy, kalibrator) otrzymanych w danym miesiącu. Histogram ten dostarcza informacji czy wyniki stanowią jednolitą jakościowo całość (zbiór jednoimienny), a zatem czy celowe jest obliczenie wartości średniej (X) i odchylenia standardowego (SD). Oczywiście to SD nie jest w żadnym stosunku do precyzji oznaczania w Waszym laboratorium. Jest ono rezultatem błędów precyzji i dokładności wszystkich laboratoriów, a zatem określa porównywalność międzylaboratoryjną wyników. Im szersza podstawa histogramu, tym większa niezgodność w kalibracji (dokładności ) analiz.

Jeżeli więcej niż 6 laboratoriów wykonuje analizę taką samą metodyką jak Wasze laboratorium, wówczas przedstawiony jest dodatkowy histogram (szary) dla tej metodyki. Wasz wynik umiejscowiony jest na tym histogramie w formie czarnego rombu. Poniżej przedstawiona jest liczbowa wartość wyniku (Own result) na tle zakresu błędu dopuszczalnego (szare tło).

Tabelka pod histogramem:

Own group	Wyniki w obrębie danej grupy metodycznej
All output groups	Wszystkie wyniki uzyskane w sprawdzianie
X (mean)	skorygowana średnia (dla wyników z danej grupy metodycznej)
SD	odchylenie standardowe rozrzutu międzylaboratoryjnego
CV%	współczynnik zmienności międzylaboratoryjnej %
n	liczba wyników
X± a%	zakres błędu dopuszczalnego: skorygowana średnia ± błąd dopuszczalny % (przyjęty arbitralnie w sprawozdaniach Labquality)

 

B Dane po prawej stronie histogramu umożliwiają śledzenie wyników kontroli w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Laboratorium Państwa otrzymuje te dane od tego miesiąca, w którym przystąpiło do sprawdzianów „Short-term”. W zacieniowanym wierszu, pogrubioną czcionką podane są wyniki ostatniego sprawdzianu uzyskane przez Państwa laboratorium.

Month	miesiąc
S	Kod materiału kontrolnego
X	Średnia danej grupy metodycznej (wartość oczekiwana)
Result	Wynik uzyskany przez laboratorium
Diff%	różnica (%) pomiędzy wynikiem Waszego laboratorium, a wartością średnią uzyskaną dla Waszej grupy metod
Target limits	Zakres błędu dopuszczalnego w % wartości średniej i Wasz wynik

Dla każdego wyniku przedstawione jest graficznie (wykres Levey- Jennings’a) odchylenie od wartości oczekiwanej wyrażone w % tej wartości na tle zakresu błędu dopuszczalnego (Target limits).

 

B Ostatni wykres pozwala na ocenę odchylenia wyników kontroli od wartości oczekiwanych w zależności od stężenia składnika.
Szare tło obrazuje zakres błędu dopuszczalnego wyrażone w jednostkach stężenia.
Pod wykresem znajduje się komentarz informujący jaka część wyników laboratorium (%) na przestrzeni ostatnich miesięcy (max 12) mieściła się zakresie przyjętego błędu dopuszczalnego.